Τρίτη 14 Ιουλίου 2009

Οι πολιτισμικές βάσεις του ανθρώπου!

Είναι επιτακτική μία γενική αναδρομή ιστορική του ανθρώπου για να κατανοήσουμε πλήρως στο τι τελικά δημιούργησε τα διάφορα πολιτιστικά ρεύματα, και που μέσω αυτών πολλές φορές μιλάμε για την αθεΐα ή τη Θρησκεία. Το παρόν άρθρο πραγματεύεται λοιπόν την ανάπτυξη των κύριων πολιτιστικών ρευμάτων που σχημάτισε ο άνθρωπος, ούτως ώστε να αντιμετωπίσει το άγνωστο της ζωής του. Το μυστήριο του είναι.

Η ανάπτυξη ενός πολιτιστικού ρεύματος είναι το αποτέλεσμα της προσπάθειας του ανθρώπου να υπερβεί και να τιθασεύσει τριών ειδών φόβους του, οι οποίοι είναι άμεσα εξαρτώμενοι μεταξύ τους και που προκύπτουν από τρείς πραγματικότητες.

Ποιοι είναι τελικά οι τρείς βασικοί φόβοι του ανθρώπου;

Ο πρώτος φόβος είναι η φυσική ανάγκη του ανθρώπου για να επιβιώσει, η οποία συμπεριλαμβάνει διάφορους επιμέρους φόβους και ανησυχίες, όπως η συνεχής προσπάθεια εξεύρεσης τροφής και νερού για την βιολογική επιβίωση του, όπως επίσης και τον φόβο της άσκησης εξουσίας και βίας από τον ισχυρότερο στον αδύναμο!
Το σύνολο των ανωτέρων φόβων οδήγησε τον άνθρωπο να αναπτύξει την έννοια της κοινωνικής ζωής, απ την οποία αναπτύχθηκε καταφανώς η κοινωνική φιλοσοφία.

Διαγραμματικά θα έλεγα ότι διατυπώνεται κάπως έτσι: κοινωνική φιλοσοφία<< κοινωνικό σύστημα<< πολιτικό σύστημα. Έτσι δημιουργήθηκε το πρώτο πολιτιστικό ρεύμα.

Ο δεύτερος κύριος φόβος του ανθρώπου προέρχεται από το φυσικό περιβάλλον, όπου η βίαιη δράση του κατά καιρούς όπως οι ηφαιστειακές εκρήξεις, τα έντονα καιρικά φαινόμενα, οι σεισμοί, το μυστήριο του σύμπαντος κ.α. επηρέασαν τον άνθρωπο τόσο στο επίπεδο της φυσικής του επιβίωσης όσο και στο επίπεδο του μεταφυσικού και ψυχολογικού δέους που αυτά ευνόητα δημιούργησαν.
Τον τρόμο που προκαλούν στο άνθρωπο τα βίαια και ακραία φαινόμενα του φυσικού περιβάλλοντος, ο άνθρωπος επιχείρησε να τα υπερβεί μέσω της γνώσης!
Ήτοι, κατέστη ιδιαίτερα επιβεβλημένο το γεγονός της διερεύνησης όλων των αιτιών που δημιουργούν αυτά τα φαινόμενα και τον φοβίζουν!

Έτσι η γνώση σχημάτισε την επιστημονική κοσμοθεωρία<< την επιστήμη<< τεχνολογία!

Τέλος, ο τρίτος φόβος του ανθρώπου είναι ομολογουμένως ο μεταφυσικός! Είναι εκείνος ο φόβος που προέρχεται από κάποια γεγονότα ή φαινόμενα τα οποία ξεφεύγουν από την ανθρώπινη λογική, δεν βασίζονται στην εμπειρία των αισθήσεων, και έτσι εισέρχεται η έννοια του ανεξήγητου, του άγνωστου.

Στο πλαίσιο αυτού λοιπόν κάποιες φορές ο μεταφυσικός φόβος προκάλεσε στον άνθρωπο ανεξέλεγκτο δέος ή και παράλογο που σε κάποιες περιπτώσεις υπονόμευσαν έως και διέλυσαν τις κοινωνικές δομές αλλά και την επιστημονική σκέψη. Το αποτέλεσμα αυτής της αίσθησης είναι η θρησκευτικότητα ή η εσωτερική φιλοσοφία που προσπάθησε να ερμηνεύσει αυτό τον μεταφυσικό φόβο του ανθρώπου, με πρωτεύοντα αυτόν του Θανάτου.

Συνεπώς, γεννήθηκε η εσωτερική φιλοσοφία<< θεολογία << θρησκεία. Εν ολίγοις, το πολιτιστικό ρεύμα του ανθρώπου συγκροτείται από τα εξής:

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΡΕΥΜΑ

Κοινωνική φιλοσοφία=Κοινωνικά συστήματα=Πολιτικό σύστημα

Επιστημονική κοσμοθεωρία=Επιστήμη=Τεχνολογία

Εσωτερική Φιλοσοφία=Θεολογία=Θρησκεία

Σε τελείως θεωρητικό επίπεδο όλα αυτά καθότι γνωρίζουμε ότι ανάλογα με τις διάφορες κοινωνικές συνθήκες που επικρατούν, πολλές φορές οι δομές ενός πυρήνα εκ των τριών πολιτιστικών ρευμάτων κυριαρχούν επί των άλλων, με συνέπεια να ευνοείται ο πλήρης διαχωρισμός του γενικού πολιτιστικού ρεύματος!

Για να γίνω πιο κατανοητός, αρκεί να αναφέρω ότι σε περίπτωση λόγου χάρη που κυριαρχούν οι δομές του πρώτου(της κοινωνικής φιλοσοφίας) τότε ονομάζουμε το ρεύμα Διοικητικό αντίστοιχα προκύπτουν και τα υπόλοιπα, θετικιστικό ρεύμα και το θεοκρατικό.

Ξεκινώντας από το θετικιστικό ρεύμα, αυτονόητα βασίζεται στην κοσμοθεωρία της επιστημονικής θεώρησης των πραγμάτων, ένα τέτοιο ρεύμα επιχείρησε να κυριαρχήσει μετά το 1600 κατά την περίοδο των μεγάλων επιστημονικών ανακαλύψεων στηριζόμενο στον ορθολογισμό και στη φύση(υλισμός).

Σύμφωνα λοιπόν με αυτήν την πραγματιστική αντίληψη, πραγματικό άρα και υπάρχον είναι μόνο ότι αντιλαμβάνονται οι ανθρώπινες αισθήσεις και η κοινή λογική, δηλαδή ο υλισμός, ο οποίος όμως θεμελιώθηκε στην ευκλείδεια γεωμετρία και στην νευτώνεια φυσική, που σήμερα γνωρίζουμε ότι δεν δύνανται να ερμηνεύσουν το σύμπαν. Κατά αυτό το ρεύμα λοιπόν, προτάσσεται η παντοδυναμία της ύλης.

Η αντίληψη αυτή θα έλεγα αναστάτωσε και ανησύχησε τον πυρήνα του πολιτιστικού ρεύματος της εσωτερικής φιλοσοφίας(Θεολογία), ενώ παράλληλα δημιουργήθηκε μία κοινωνική συνείδηση ότι αρκεί να κάνουμε τα πάντα για να έχουμε εν ζωή, εφόσον δεν υπάρχει η μεταθανάτια!

Το διοικητικό πολιτιστικό ρεύμα είναι αποτέλεσμα της επικράτησης του έναντι των άλλων δύο, κύριο χαρακτηριστικό του είναι να καταργεί κάθε ανθρώπινο φόβο, εκτός αυτού της επιβίωσης, όπου όλοι σύμφωνα με το εν λόγω φιλοσοφικό ρεύμα θα πρέπει να ζούνε αρμονικά και ορθολογιστικά, θεραπεύοντας τον φόβο της επιβίωσης με το δίκαιο και την σωστή διαχείριση των πόρων ενώ παράλληλα απορρίπτει κάθε μεταφυσική ερμηνεία των πραγμάτων, εξ ορισμού.
Υπό το πρίσμα αυτού του ρεύματος, της κοινωνικής φιλοσοφίας και των παραγώγων της, η επιστήμη απλά αποτελεί ένα όργανο για την εξυπηρέτηση των αναγκών του ανθρώπου ή εργαλείο απόρριψης κάθε θεολογικής-μεταφυσικής ερμηνείας.


Στο τελευταίο, το Θεοκρατικό πολιτιστικό ρεύμα είναι το αποτέλεσμα του γιγαντισμού των διοικητικών θρησκευτικών δομών(άσκηση εξουσίας), στο οποίο οι ανθρώπινοι φόβοι που ανάφερα προηγουμένως τυγχάνουν μιας θρησκευτικής-θεολογικής ερμηνείας.
Στο πλαίσιο αυτού του ρεύματος, η κοινωνική φιλοσοφία και η επιστήμη δεν έχουν δικαίωμα να αμφισβητήσουν τις θεμελιώδεις αρχές του , παρά μόνο υπό την προϋπόθεση να αποδέχονται άκριτα όλες τις έννοιες, αρχές και εν γένει θεωρίες που αυτό παράγει δια της εξουσίας και της επιβολής. Ουσιαστικά, η κοινωνική φιλοσοφία αλλά και η επιστήμη σε αυτό το ρεύμα καταργούνται και είναι απλά όργανα της Θεολογίας και κατ’ επέκταση της θρησκείας.

Επί παραδείγματι, Θεοκρατικά μπορούν να χαρακτηριστούν σχεδόν όλα τα αρχαία κοινωνικά σύστημα (Αίγυπτος, Βαβυλώνα, ο πολιτισμός των Μάγια κ.α.) ενώ και ο δυτικός πολιτισμός κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα υπήρξε Θεοκρατικός.

Την πολιτιστική κυριαρχία του θεοκρατικού συστήματος ήρθε να ανατρέψει ο Ελληνισμός(επιστροφή στη φιλοσοφία και την ελευθερία) αλλά και η χριστιανική διδασκαλία(στα χαρτιά τουλάχιστον) αποδίδοντας τα του θεού τω Θεό και τα του Καίσαρος τω Καίσαρι ! Έτσι ο συνδυασμός αυτών(ελληνισμού και κάποια στοιχεία της χριστιανικής διδασκαλίας) αποτέλεσαν το ιδεολογικό υπόβαθρο του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού.

Περιττό να αναφέρω ότι ο δογματισμός, οι φιλοδοξίες, η ματαιοδοξία, και η μισαλλοδοξία στα διοικητικά του καθενός εκ των τριών πυρήνων πολιτιστικών ρευμάτων, έφερναν πάντα σε σύγκρουση μεταξύ τους για την απόλυτη κυριαρχία του «ευνοούμενου» στην κοινωνία.

Ιδίως, η επιστημονική κοσμοθεωρία βασιζόμενη στη νευτώνεια φυσική υπονόμευσε και αντέκρουσε τις βασικές δομές των θεολογικών αρχών, εφόσον ετίθετο υπό πλήρη αμφισβήτηση ενός αόρατου κόσμου υπαρκτών οντοτήτων, των οποίων υπερασπίζει η Θεολογία, όπως για παράδειγμα οι δαίμονες, τα πονηρά πνεύματα, οι άγγελοι η θεία επιφοίτηση κ.α.

Τα πάντα καθορίζονται από τους νόμους και τις ιδιότητες της ύλης και των κανόνων αλληλεπίδρασης μεταξύ των διαφορετικών και ανεξάρτητων αντικειμένων.(Στρ. Θεοδοσίου, για την νευτώνεια φυσική).


Εξ ορισμού λοιπόν, ήταν αδύνατη η αρμονική συνύπαρξη μεταξύ επιστήμης και θεολογίας αφού εξέφραζαν εκ διαμετρικά αντίθετες απόψεις. Προκειμένου να μην γνωστοποιηθεί η σύγκρουση των 2 στο ευρύ κοινό εφευρέθηκε η ανεξαρτησία της γνώσης, έτσι σύμφωνα μ αυτήν η επιστημονική γνώση ονομάστηκε ανθρώπινη και το Θεολογικό δόγμα, θεόπνευστη γνώση!!

Με βάση αυτό λοιπόν στο δυτικό πολιτισμό επικράτησε μία φαινομενική ειρήνη μεταξύ των ρευμάτων αυτών, ασχέτως των θεμελιωδών και ριζικών διαφορών τους. Φυσικά, η κατάσταση αυτή δεν επικράτησε για πολύ, οι κύριες διαφορές και συγκρούσεις έγιναν ευρέως γνωστές και έτσι επήλθε η «κατάρρευση» αυτών των πολιτισμικών πυρήνων.

Οι υλιστικές και μηχανοκρατικές καταβολές του δυτικού πολιτισμού επηρέασαν ριζικά τόσο τη δομή των θεολογικών δομών όσο και των κοινωνικών συστημάτων!
Οι θρησκείες και τα δόγματα τα οποία αναπτύχθηκαν στα πλαίσια των δυτικών κοινωνιών, «εκκοσμικεύτηκαν» προσπαθώντας να εναρμονιστούν με την επικρατούσα τότε επιστημονική πραγματικότητα.

Ο χριστιανισμός τότε πολλές φορές γίνεται μιλιταριστικός, ρατσιστικός, εθνικιστικός και βίαιος σε αντίθεση με όλα τα διδάγματα του Ιησού!

Η επιστήμη, παρομοίως γίνεται ωφελιμιστική και κατευθυνόμενη και χρηματοδοτείται μόνον εάν εξυπηρετεί τις φιλοδοξίες των ολίγων!

Βέβαια από τότε τα πάντα έχουν αλλάξει στο επίπεδο της επιστήμης, η θεωρία της σχετικότητας, η κβαντική φυσική, η φυσική των στοιχειωδών σωματιδίων, η φυσική του κενού, οι θεωρίες των χορδών, του χάους και του πληθωρισμού κ.α. ανέτρεψαν εκ βάθους τη μέχρι πρότινος συμπαντική « αλήθεια».

Συνεπώς, η κλασική επιστημονική σκέψη καταρρέει και μαζί της παρασέρνει και τα υπόλοιπα πολιτιστικά ρεύματα που στηριχτήκαν δομικά σ αυτήν.

Η σύγχρονη επιστήμη πλέον διαπίστωσε ότι η νευτώνεια φυσική και η ευκλείδεια γεωμετρία στις οποίες στηρίχτηκε ολόκληρη η κλασική επιστήμη, δεν δύνανται να ερμηνεύσουν το σύνολο του Σύμπαντος και τους νόμους που το διέπουν!

«..Εν ολίγοις κενό δεν υπάρχει πουθενά, είναι το πιο γεμάτο πράγμα μέσα στο σύμπαν, από το αισθητό τίποτα μπορούν να εμφανιστούν πραγματικά σωματίδια ύλης. Τέλος, υπάρχουν στο Σύμπαν περιοχές όπου διακρίνονται ταχύτητες μεγαλύτερες του φωτός, αλλά δεν υποπίπτουν στις ανθρώπινες αισθήσεις.(Στράτος Θεοδοσίου, αστροφυσικός αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών)..»

«..Στο σύμπαν της σύγχρονης επιστημονικής πραγματικότητας το εδώ είναι παντού και το τώρα ταυτίζεται με το χτες και το αύριο. Αποκαλύπτεται επίσης ότι μέσω των αισθήσεων μας και των διάφορων επιστημονικών οργάνων δεν αντιλαμβανόμαστε το σύμπαν όπως είναι πραγματικά, αλλά όπως μπορεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος να το αντιληφθεί! Η περιγραφή(του 4διαστατου) λοιπόν του όλου γίνεται εφικτή μόνο μέσω μαθηματικών σχέσεων. . (Μάνος Δανέζης, επίκουρος καθηγητής αστροφυσικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών)..»

Οι δραματικές αλλαγές της επιστήμης βρήκε ανέτοιμες τις υπόλοιπες πολιτιστικές βάσεις, οι οποίες χωρίς να έχουν επιτύχει σημαντική εξέλιξη και βασιζόμενες στην κλασική επιστήμη, θεώρησαν ότι η νέα επιστημονική επανάσταση εισέρχεται σε περιοχές δράσης που παραδοσιακά και –αυθαίρετα- βεβαίως θεωρούσαν δικές τους!

Θα ήταν όπως έχω τονίσει και σε άλλα άρθρα μου, θεμιτός ο συμβιβασμός των δύο άλλων πυρήνων του πολιτισμού με τα Νέα Δεδομένα αντί να προκαλούν σύγχυση και να επιδεικνύουν επιθετικότητα!

Και αυτό διότι κακά τα ψέματα, ο ανθρώπινος πολιτισμός διάγει μία περίοδο βαθύτατης κρίσης, οικονομικής, ψυχικής, κοινωνικής που του προκαλούν ή και διογκώνουν τους φόβους που υποτίθεται ότι θα έλυναν τα διάφορα πολιτιστικά ρεύματα.

Κατά τους εν λόγω καθηγητές, η έναρξη ενός διαλόγου μεταξύ επιστήμης και θεολογίας είναι επιβεβλημένη. Και έχουν όντως δίκιο.

Πρέπει να περάσουμε σε μία νέα εποχή όπου θα βασίζεται στις αρχές του ανθρωπισμού, την πίστη στην κοινή ανθρώπινη ιδιότητα ανεξαρτήτως από πολιτιστικές, οικονομικές, φυλετικές, ή εθνικές- θρησκευτικές διαφορές, πρέπει επιτέλους να στηριχτούμε στην ορθολογική οργάνωση της κοινωνίας βάσει της λογικής, της επιστημονικής γνώσης, της αλληλεγγύης των λαών αλλά και της αλληλοβοήθειας.

Θα κλείσω με τον επίλογο του ίδιου του Καθηγητή(Το σύμπαν που αγάπησα ΕΡΤ3) κ. Μ. Δανέζη:

«..Πρώτον, το νόημα της ζωής κρύβεται πίσω από την έννοια της ψυχικής σχέσης με τους άλλους ανθρώπους, και όχι στην απομόνωση του ατομικού ψυχισμού μας.

Δεύτερον, η βιολογική μας ύπαρξη ολοκληρώνεται μέσω της συνύπαρξης με όλους τους ανθρώπους ανεξαρτήτως φυλής, έθνους, ή θρησκευτικής ομάδας ή και οικονομικών διαφορών.

Τρίτον, θα πρέπει να αντικατασταθεί ο ατομικός λόγος από τον κοινωνικό διάλογο. Το πρόβλημα της ζωής στο πλαίσιο του νέου ρεύματος δεν είναι η απλή επιβίωση, αλλά η ποιοτική συμβίωση, την οποίαν μόνο με την εσωτερική μας αναμόρφωση θα επιτύχουμε..»


Πηγές: Μάνος Δανέζης, Το σύμπαν που αγάπησα, Στράτος Θεοδοσίου